Rishi Panchami : ऋषी पंचमी कधी आहे? जाणून घ्या तारीख, पूजेची वेळ आणि व्रताचे महत्व
Rishi Panchami 2024 Date : गणेश चर्तुर्थीच्या दुसऱ्या दिवशी ऋषी पंचमी असते. हरतालिकेप्रमाणेच ऋषी पंचमीचं सुद्धा व्रत केलं जातं. ऋषीपंचमीच्या व्रताचं सुद्धा खूप महत्व असतं. जाणून घ्या ऋषीपंचमी कधी आहे.
Rishi Panchami 2024 : दरवर्षी भाद्रपद शुक्ल पक्षाच्या पंचमी तिथीला ऋषीपंचमी साजरी केली जाते, जे ऋषींना समर्पित एक विशेष व्रत आहे. रविवार ८ सप्टेंबर रोजी देशभरातील भाविक ऋषीपंचमी, सप्त ऋषींचे पूजन करणारे व्रत करणार आहेत. ऋषीपंचमीचे व्रत विशेषत: स्त्रिया पाळतात परंतु पुरुषही ते पाळू शकतात. या दिवशी कश्यप, अत्री, भारद्वाज, वशिष्ठ, गौतम, जमदग्नी आणि विश्वामित्र या सात ऋषींची पूजा केली जाते. हे सात ऋषी ब्रह्मा, विष्णू आणि महेश यांचे अंश मानले जातात. त्यांना वेद आणि धार्मिक ग्रंथांचे लेखक मानले जाते. असे मानले जाते की, हे व्रत केल्याने सर्व प्रकारच्या पापांपासून मुक्ती मिळते आणि जीवनात सुख-शांती मिळते.
ऋषी पंचमी मुहूर्त
पंचांगानुसार, यावर्षी भाद्रपद महिन्यातील शुक्ल पक्षातील पंचमी तिथी शनिवार ७ सप्टेंबर रोजी सायंकाळी ५ वाजून ३७ मिनिटांनी सुरू होईल आणि ८ सप्टेंबर २०२४ रोजी रात्री ७ वाजून ५८ मिनिटांनी समाप्त होईल. त्यामुळे उदया तिथीनुसार ८ सप्टेंबर रोजी ऋषीपंचमी व्रत पाळण्यात येणार आहे.
ऋषी पंचमीची पूजा पद्धत
या दिवशी भाविक स्नान करतात आणि शुद्ध वस्त्र परिधान करतात. त्यानंतर ते सात ऋषींच्या मूर्ती किंवा प्रतिमेसमोर दिवा लावतात आणि पूजा करतात. पूजेत पंचामृत, फुले, चंदन, धूप-दीप आणि विविध प्रकारची फळे, फुले अर्पण केली जातात. पूजेदरम्यान ऋषीमुनींच्या आरती आणि मंत्रांचे पठण केले जाते आणि व्रत कथा ऐकली जाते. यानंतर, भक्त जलमुक्त किंवा फळविरहित उपवास करतात आणि दिवसभर देवासह सात ऋषींचे ध्यान करतात. सात ऋषींच्या सोन्याच्या मूर्ती बनवून ऋषीपंचमीच्या दिवशी योग्य ब्राह्मणाला दान केल्याने अनंत पुण्य प्राप्त होते.
ऋषीपंचमीचे व्रत विशेष महत्त्वाचे मानले जाते. असे मानले जाते की, हे व्रत पाळल्याने कुटुंबात सुख-समृद्धी येते. ज्योतिषांच्या मते, या दिवशी देशभरातील भाविक सात ऋषींची मोठ्या श्रद्धेने आणि भक्तिभावाने पूजा करतात आणि त्यांचे जीवन धार्मिक बनवण्याची इच्छा करतात. ऋषीपंचमीच्या या पवित्र प्रसंगी सर्व भाविक ऋषीमुनींची शुद्ध अंतःकरणाने व खऱ्या श्रद्धेने पूजा करून त्यांच्याकडून आशीर्वाद घेतील.
या दिवशी ऋषी कश्यप, ऋषी अत्री, ऋषी भारद्वाज, ऋषी विश्वामित्र, ऋषी गौतम, ऋषी जमदग्नी आणि ऋषी वशिष्ठ यांची पूजा केली जाते. असे मानले जाते की, ऋषीपंचमीचे व्रत पाळणाऱ्या आणि ऋषींची पूजा करणाऱ्या महिला सर्व दोषांपासून मुक्त होतात. मासिक पाळीत जाणूनबुजून किंवा नकळत केलेली पापे नष्ट होतात. ऋषी पंचमी व्रताच्या वेळी पौराणिक कथा अवश्य वाचा, त्याशिवाय व्रत अपूर्ण आहे. ऋषी पंचमी पूजेची शुभ वेळ, पद्धत आणि कथा जाणून घ्या.
Radha Ashtami : राधा अष्टमी कधी आहे? जाणून घ्या तारीख, पूजेची वेळ, पूजा-विधि आणि महत्व
ऋषी पंचमी 2023 मुहूर्त
भाद्रपद शुक्ल पंचमी तिथी सुरू होते – 19 सप्टेंबर 2023, दुपारी 01:43
भाद्रपद शुक्ल पंचमी तिथी समाप्त – 20 सप्टेंबर 2023, दुपारी 02:16
सप्त ऋषींच्या पूजेच्या वेळा – सकाळी 11.01 ते दुपारी 01.28
कालावधी – 2 तास 27 मिनिटे
ऋषीपंचमीची भाजी
ऋषीपंचमीच्या दिवशी काही ठराविकच भाज्या खाल्ल्या जातात आणि त्यांचीच एकत्रित भाजी या दिवशी बनविली जाते. या दिवशी ठरावीक पालेभाज्या, भोपाळ, भेंडी, गवार अशा जमिनीत उगवणाऱ्या भाज्यांचा वापर करून खास ऋषीपंचमीची भाजी बनविली जाते. त्यात लाल भोपळा,पडवळ या फळभाज्यांचा तर अळू, लाल माठ, टोकेरी माठ, अंबाडी या पालेभाज्यांचा वापर केला जातो.
या मंत्रांचा जप करा:
कश्यपोत्रिर्भरद्वाजो विश्वामित्रोय गौतम:।
जमदग्निर्वसिष्ठश्च सप्तैते ऋषय: स्मृता:।।
गृह्णन्त्वर्ध्य मया दत्तं तुष्टा भवत मे सदा।।
ऋषी पंचमी पूजा पद्धत
ऋषी पंचमीची पूजा करण्यासाठी महिलांनी सकाळी सूर्योदयापूर्वी पवित्र गंगा नदीत स्नान करावे.
घरातल्या पाण्यात गंगाजल टाकूनही स्नान करू शकता.
पूजेच्या ठिकाणी शेण सारवून चौकोनी वर्तुळ करून त्यावर सात ऋषी काढा.
सप्त ऋषींना दूध, दही, तूप, मध आणि पाण्याने अभिषेक करा.
गंध, तांदूळ, उदबत्ती, दिवा इत्यादींनी पूजा करावी.
पूजा करताना हा मंत्र वाचा – कश्यपोत्रिर्भरद्वाजो विश्वामित्रोय गौतम:।जमदग्निर्वसिष्ठश्च सप्तैते ऋषय: स्मृता:।। गृह्णन्त्वर्ध्य मया दत्तं तुष्टा भवत मे सदा।।
मासिक पाळीच्या काळात धार्मिक कार्यात काही चूक झाली असेल तर त्याबद्दल महिलांनी माफी मागितली पाहिजे.
यानंतर कथा श्रवण करून तूप लावून होम करावा. या दिवशी ब्राह्मणाला केळी, तूप, साखर आणि केळी दान करा. तसेच आपल्या क्षमतेनुसार दक्षिणा देणेही शुभ आहे.
ऋषी पंचमी व्रत नियम
धार्मिक मान्यतेनुसार ऋषी पंचमीच्या दिवशी उपवास करणाऱ्या महिलांनी जमिनीत पेरलेले धान्य खाऊ नये.
कंदमुळे खाऊन उपवास करावा.
दिवसातून एकदा खा.
उपवास करणाऱ्या महिलांनी ब्रह्मचर्य पाळावे.
ऋषी पंचमी कथा
भविष्यपुराणातील एका कथेनुसार, उत्तक नावाचा ब्राह्मण त्याची पत्नी सुशीलासोबत राहत होता. त्यांचा मुलगा आणि मुलगी दोघेही विवाहयोग्य होते. उत्तक ब्राह्मणाने आपल्या मुलीचे लग्न एका योग्य वराशी लावले, परंतु काही दिवसांनंतर तिच्या पतीचे अकाली निधन झाले. यानंतर त्यांची मुलगी माहेरी परतली. एके दिवशी, विधवा मुलगी एकटीच झोपली होती, तेव्हा तिच्या आईच्या लक्षात आले की, तिच्या मुलीच्या अंगावर किडे वाढत आहेत. आपल्या मुलीची अशी अवस्था पाहून उत्कची पत्नी घाबरली.
तिने आपल्या मुलीला पती उत्तक यांच्याकडे आणून आपल्या मुलीची अवस्था दाखवली आणि म्हणाली, ‘माझी साध्वी मुलगी अशी कशी झाली?’ मग उत्तक ब्राह्मणाने ध्यान केल्यावर पाहिले की त्याच्या मागील जन्मात त्याची मुलगी ही ब्राह्मणाची मुलगी होती, परंतु मासिक पाळीच्या वेळी त्याने चूक केली. ऋषीपंचमीलाही उपवास केला नाही. यामुळे तिला हा त्रास सहन करावा लागला आहे. त्यानंतर वडिलांच्या सल्ल्यानुसार या जन्मातील संकटांपासून मुक्ती मिळावी म्हणून मुलीने पंचमीचे व्रत केले. हे व्रत केल्याने उत्तकच्या कन्येला शाश्वत सौभाग्य प्राप्त झाले.
Join Our Instagram Page: Click Here
Join our WhatsApp Channel: Click Here
Rishi Panchami : ऋषी पंचमी कधी आहे? जाणून घ्या तारीख, पूजेची वेळ आणि व्रताचे महत्व